W poszukiwaniu odkrywacza – językowe rozważania młodego humanisty

„Mario, czas masz może? Sprawę mam.

Kojarzysz może takie słowo jak „odkrywacz”?

Słownik języka polskiego twierdzi, że takie słowo jest, ale nie podaje znaczenia

Więc mam teraz wątpliwość, bo znajoma go użyła i nie mam pewności co do poprawności” (pisownia oryginalna)

– taką wątpliwością dzieli się ze mną kolega z klasy na Messengerze. Na jego pytanie odpowiadam, że wyraz ów potraktowałbym raczej jako formę zabawy językowej, neologizm użyty na potrzeby wiersza. Poza tym wystąpienie tego słowa w internetowym słowniku języka polskiego (https://sjp.pl/) jeszcze nic nie oznacza. Za najbardziej wiarygodne źródło polonistycznej wiedzy uchodzi Słownik języka polskiego PWN (https://sjp.pwn.pl/) i tam radzę zaglądać. Prócz tego interesującą alternatywą może być bardzo przejrzysty i wygodny w obsłudze Słownik języka polskiego, tworzony w ramach programu Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego (http://www.wsjp.pl/), dostępny wyłącznie w Sieci.

Pojawienie się tego wyrazu w słowniku tworzonym przez użytkowników Internetu nie dawało mi spokoju, toteż postanowiłem poszukać więcej informacji na jego temat. Jak się później okazało, opisywany przeze mnie rzeczownik ma się dobrze i powszechnie funkcjonuje nie tylko
w internetowej polszczyźnie. Informację o nim odnaleźć można nawet w słowniku z 1809 roku pod red. S.B. Lindego, w którym odkrywacz oznacza tego ‘co odkrywa’ oraz przykładami użycia: Bóg jest odkrywaczem tajemnic, Eryk Czerwony, odkrywacz Grenlandyi.

Czy nieco przestarzały rzeczownik mieści się w normie współczesnej polszczyzny? Tutaj z pomocą przychodzi nam inny słownik, jedno z najobszerniejszych powojennych wydań – „Praktyczny słownik współczesnej polszczyzny” pod red. Haliny Zgółkowej. Definiuje on odkrywacza jako ‘człowieka, który posiadł tajne, skrywane wiadomości i ujawnia je’. Jako synonim podaje odkrywcę. Niestety tego źródła nie możemy być pewni, ponieważ spotkało się z krytyką wybitnych językoznawców. Leksykografowie zarzucali mu wtórność definicji, ich niepoprawność oraz braki i błędy przy podawaniu informacji gramatycznych. Kwestionowano także występowanie we współczesnej polszczyźnie takich słów, jak m.in. atoli, austeria, bibliopola, cichostępy, cierlica. Uznano, że publikacja zawiera zbyt dużą liczbę wyrazów wywodzących się z gwar środowiskowych i nieistniejących wyrazów pochodnych od nazw geograficznych, np. Adygejczyk, Adygejka.

Ostatnią deską ratunku dla dociekliwych uczniów jest zatem Poradnia Językowa PWN (https://sjp.pwn.pl/poradnia). W niej przeczytamy poradę prof. Katarzyny Kłosińskiej:

„Współcześnie nazwa ta (odkrywacz) występuje w kontekstach, w których realizuje znaczenie strukturalne ‘to, co coś odkrywa’, a ściślej – ‘to, co umożliwia odkrycie czegoś’. Jak można sądzić, odkrywacz to program komputerowy lub aplikacja na telefon, które umożliwiają odkryć coś – albo w sensie dosłownym (odkrywacz haseł – ‘program pozwalający przeczytać ukryte hasło’), albo w sensie przenośnym (odkrywacz piosenek – ‘aplikacja, która pozwala poznać, odkryć nieznaną dotąd muzykę’)”.

A zatem używanie dziś przez młodych ludzi „odkrywacza” jako synonimu „odkrywcy” nie jest gwałtem na polszczyźnie. Należy jednak pamiętać, że nazwa ta współcześnie raczej nie odnosi się do ludzi, lecz zawęża swoje znaczenie do rzeczy.

Mario Kiliński – uczeń klasy II A

Cookie name

Active

PHPSESSID

Ochrona danych osobowych – oświadczenie

Dyrektor XV Liceum Ogólnokształcącego im. prof. Wiktora Degi w Poznaniu, zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (UE)2016/679 z dnia 27 kwietnia 2016 r. w sprawie ochrony osób fizycznych w związku z przetwarzaniem danych osobowych i w sprawie swobodnego przepływu takich danych oraz uchylenia dyrektywy 95/46/WE (ogólnego rozporządzenia o ochronie danych), (Dz. U. UE. L. z 2016r. Nr 119, str. 1), zwanym dalej: Rozporządzenie RODO, z uwzględnieniem zasad określonych ustawą z dnia 10 maja 2018 r. o ochronie danych osobowych (Dz.U.2018 r., poz. 1000), zwanej dalej ustawą o ochronie danych osobowych informuje, że:

1) Administratorem danych osobowych uczniów oraz rodziców/opiekunów prawnych jest XV Liceum Ogólnokształcące im. prof. Wiktora Degi w Poznaniu , Os. Chrobrego 107, 60-681 Poznań, zwany dalej XV LO.

2) Kontakt z Inspektorem Danych Osobowych – jest możliwy pisemnie na adres: IOD – Izabela Malinowska-Szabowska, Plac Kolegiacki 17, 61-841 Poznań, tel. 61 878 49 07 lub drogą mailową, na adres: iod6_mjo@um.poznan.pl, zastępca: Monika Drobnik, Plac Kolegiacki 17, 61-841 Poznań, tel. 61 878 49 03 lub drogą mailową, na adres: iod4_mjo@um.poznan.pl.

3) Dane osobowe będą przetwarzane w celu:

a) wypełniania obowiązków prawnych ciążących na XV LO w związku z prowadzeniem przez szkołę zadań dydaktycznych, wychowawczych i opiekuńczych, a wynikających m.in. z ustawy z dnia 7 września 1991 r. o systemie oświaty (tj. Dz. U. z 2017 r. poz. 2198 z późn. zm.) oraz ustawy z dnia 14 grudnia 2016 r. – Prawo oświatowe (podstawa prawna: art. 6 ust. 1 lit. c Rozporządzenia RODO);

b) wewnętrznych celów statutowych i administracyjnych, w tym statystyki i raportowania wewnętrznego, w XV LO (podstawa prawna: art. 6 ust. 1 lit. c, d ,e Rozporządzenia RODO);

c) marketingu i promocji, w tym prowadzenia konkursów, promocji osiągnięć i utrwalania pozytywnego wizerunku XV LO, w tym prowadzenia konkursów, promocji osiągnięć i utrwalania pozytywnego wizerunku XV LO i społeczności XV LO (podstawa prawna: art. 6 ust. 1 lit. a Rozporządzenia RODO).

4) Dane osobowe będą przetwarzane przez okres niezbędny do realizacji wskazanych w pkt 3 celów przetwarzania, tj.:

a) w zakresie wypełniania obowiązków prawnych ciążących na XV LO – przez okres do czasu ich wypełnienia;

b) w zakresie realizacji celów, o których to celach mowa w pkt. 3 lit. b– przez okres do czasu realizacji interesów, które to interesy stanowią podstawę tego przetwarzania,

c) w zakresie czynności, o których to czynnościach mowa w pkt. 3) lit. c – przez okres do czasu osiągnięcia przez osobę wycofania przez zgody na takie przetwarzanie.

5) Odbiorcami danych osobowych będą osoby upoważnione przez Administratora tzn. pracownicy XV LO oraz podmioty, którym zostanie zlecone przetwarzanie danych oraz instytucje takie jak urzędy, sądy oraz policja.

6) W związku z przetwarzaniem udostępnionych danych osobowych przysługuje udostępniającemu dane osobowe, do czasu, wygaśnięcia tegoż prawa lub skorzystania z prawa do bycia zapomnianym, z wyjątkiem zaistnienia przesłanek wyłączających lub ograniczających prawa udostępniającego dane osobowe, o których to przesłankach mowa w ustawie o ochronie danych osobowych:

a) prawo dostępu do udostępnionych danych osobowych, na podstawie art. 15 Rozporządzenia RODO;

b) prawo do sprostowania udostępnionych danych osobowych, na podstawie art. 16 Rozporządzenia RODO;

c) prawo do usunięcia udostępnionych danych osobowych, na podstawie art. 17 Rozporządzenia RODO;

d) prawo do ograniczenia przetwarzania udostępnionych danych osobowych, na podstawie art. 18 Rozporządzenia RODO;

e) prawo do wniesienia sprzeciwu wobec przetwarzania udostępnionych danych osobowych, na podstawie art. 21 Rozporządzenia RODO;

f) prawo do przenoszenia swoich danych lub dziecka, na podstawie art. 20 Rozporządzenia RODO,

g) cofnięcie zgody na przetwarzanie danych osobowych, o ile przetwarzanie odbywa się na podstawie udzielonej wcześniej zgody, na podstawie art. 7 ust. 3 Rozporządzenia RODO,

7) W zakresie stosowania w XV LO zasad ochrony danych osobowych przysługuje osobie uprawnionej do udostępniania tychże danych osobowych prawo do wniesienia skargi do Prezesa Urzędu Ochrony Danych Osobowych, Urząd Ochrony Danych Osobowych, ul. Stawki 2, 00-193 Warszawa, w przypadku uznania, że przetwarzanie przez w/w szkołę przekazanych danych osobowych jest niezgodne z Rozporządzeniem RODO.

KLAUZULA INFORMACYJNA OGÓLNA KLAUZULA INFORMACYJNA - MONITORING WIZYJNY KLAUZULA INFORMACYJNA OGÓLNA - UCZNIOWIE PEŁNOLETNI KLAUZULA INFORMACYJNA - O PRZETWARZANIU DANYCH W CELACH INFORMACYJNYCH I PROMOCYJNYCH KLAUZULA INFORMACYJNA - O PRZETWARZANIU DANYCH KONTRAHENTÓW